زوال عقل عروقی آسیبی در مغز است که به واسطه کاهش خونرسانی به این اندام رخ می دهد. افراد اغلب بیشتر پس از یک سکته مغزی به این شرایط مبتلا می شوند اما برخی دلایل بالقوه و عوامل خطر دیگر نیز برای آن وجود دارند.
زوال عقل عروقی پس از بیماری آلزایمر دومین نوع شایع زوال عقل محسوب می شود. این شرایط اغلب بر حافظه، استدلال و دیگر فرآیندهای تفکر تاثیرگذار است.
درمان زوال عقل عروقی ممکن است به کند کردن یا گاهی اوقات پیشگیری از پیشرفت آن کمک کند. در ادامه با زوال عقل عروقی بیشتر آشنا می شویم.
زوال عقل عروقی چیست؟
زوال عقل عروقی زمانی رخ می دهد که خونرسانی محدود به مغز به سلول های این اندام آسیب می رساند. بدون جریان خون کافی به مغز، سلول ها می توانند دچار آسیب دیدگی یا مرگ شوند. روند ترمیم در این سلول ها کند است و بدن نمی تواند همواره آنها را جایگزین کند.
علائم ممکن است به طور ناگهانی شکل بگیرند، مانند پس از یک سکته مغزی یا یک رویداد ایسکمیک. در موارد دیگر، آسیب سلولی می تواند به مرور زمان بیشتر شود. در این شرایط، علائم به تدریج بدتر خواهند شد.
آثار زوال عقل عروقی از نظر شدت ممکن است از خفیف تا شدید گسترده شوند. علائم می توانند اثر چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد داشته و بر توانایی وی برای زندگی مستقل تاثیر بگذارند.
دلایل و عوامل خطر
دلیل بروز زوال عقل عروقی عدم جریان خون کافی در مغز است. شرایط مختلفی حال چه به صورت تدریجی و چه به صورت ناگهانی ممکن است موجب چنین محدودیتی شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سکته مغزی
یک سکته مغزی زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی منتهی به مغز پاره شده یا توسط یک لخته خون مسدود شود. سکته مغزی می تواند آثار بسیاری بر بدن داشته باشد که یکی از آنها ابتلا به زوال عقل عروقی است.
رگ های خونی آسیب دیده یا باریک شده
رگ های خونی آسیب دیده یا باریک شده منتهی به مغز ممکن است موجب زوال عقل عروقی شوند. به همین دلیل، شرایطی که به مرور زمان به رگ های خونی آسیب می زنند یا موجب باریک شدن آنها شوند ممکن است خطر زوال عقل عروقی را نیز افزایش دهند.
عوامل خطر دیگر
خطر زوال عقل عروقی با افزایش سن معمولا بیشتر می شود. همچنین عوامل خطر و شرایط دیگری ممکن است خطر رگ های خونی آسیب دیده و زوال عقل عروقی را افزایش دهند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– سیگار کشیدن
– چاقی
– ریتم های نامنظم قلب
– کلسترول بالا
– فشار خون بالا
– آترواسکلروز
– دیابت
– سابقه خانوادگی حمله قلبی یا سکته مغزی
علائم
آثار زوال عقل عروقی از فردی به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد و به مکانی که جریان خون به مغز بیشترین محدودیت را دارد، بستگی دارد. از جمله علائم زوال عقل عروقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– دشواری در تمرکز
– سردرگمی عمومی
– سردردی ناگهانی یا بی حسی یا فلج در یک سمت صورت یا بدن که بازتاب دهنده علائم سکته مغزی است
– دشواری در توجه
– دشواری در تجزیه و تحلیل مشکلات یا موقعیت ها
– دشواری در تصمیم گیری
– تحریک پذیری
– افسردگی یا تغییرات خلقی
– تغییرات شخصیتی
در برخی موارد، همانند زمانی که علائم پس از یک سکته مغزی شکل می گیرند، دلیل ممکن است به راحتی قابل تشخیص باشد. در این موارد، پزشک ممکن است علائم را به عنوان زوال عقل پس از سکته مغزی معرفی کند.
در موارد دیگر، علائم به مرور زمان شکل گرفته و ممکن است فورا برای فرد مشهود نباشند.
تشخیص
هیچ آزمایش واحدی برای تعیین این که فردی به زوال عقل عروقی مبتلا است یا خیر وجود ندارد. در ابتدا، پزشک یک معاینه بدنی را انجام خواهد داد و درباره سابقه پزشکی و علائم پرسش هایی را مطرح می کند.
پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای بررسی دلایل احتمالی دیگر که موجب علائمی مشابه می شوند، انجام دهد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آزمایش های عصب‌شناختی
پزشک احتمالا آزمایش های عصب‌شناختی را برای بررسی توانایی های ذهنی فرد، از جمله موارد زیر توصیه خواهد کرد:
– استدلال
– حافظه
– حل مساله
– قضاوت
– برنامه ریزی
این آزمایش ها به پزشکان در تشخیص انواع مختلف زوال عقل کمک می کنند. به عنوان مثال، از دست دادن حافظه در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر بیشتر شایع است، در شرایطی که مشکلات در سازماندهی، حل مساله، و توجه ممکن است با زوال عقل عروقی پیوند خورده باشند.
آزمایش خون
پزشکان ممکن است از تست های آزمایشگاهی برای بررسی شاخص های سلامت که در سابقه پزشکی اخیر فرد مشخص نیستند، استفاده کنند. این ممکن است شامل آزمایش هایی برای بررسی سطوح قند خون یا کلسترول باشد.
پزشک ممکن است آزمایش های اضافه برای کمک به رد احتمالات دیگر که ممکن است موجب علائمی مشابه شوند مانند کمبود ویتامین ها، کم خونی و اختلالات تیروئید را تجویز کند.
آزمایش های تصویربرداری
آزمایش های تصویربرداری مغز می توانند به پزشکان در تعیین مکان هر گونه آسیب یا تغییرات مشهود در خود مغز، مانند اثر آسیب ناشی از یک سکته مغزی، کمک کنند.
اسکن های ام‌آر‌آی
اسکن های ام‌آر‌آی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر با جزئیات زیاد از مغز استفاده می کنند. این می تواند به پزشکان در بررسی دقیق تغییرات در مغز ناشی از سکته های مغزی، حملات ایسکمیک گذرا، یا مشکلات دیگر در رگ های خونی کمک کند.
سی‌تی اسکن
یک پزشک ممکن سی‌تی اسکن را برای بررسی تغییرات مشهود در مغز یا رگ های خونی تجویز کند. طی یک سی‌تی اسکن، تصویر پرتو اکس از جهات مختلف گرفته شده و به یک تصویر سه بعدی تبدیل می شود.
اسکن های فراصوت
پزشک ممکن است یک اسکن فراصوت را برای بررسی شرایط سرخرگ های کاروتید که سرخرگ های اصلی منتهی به مغز هستند را توصیه کند. اسکن های فراصوت از فرکانس های بالا برای تصویربرداری از بافت های نرم مغز مانند سرخرگ ها استفاده می کنند.
آزمایش های دیگر
پزشکان برای بررسی نشانه های آسیب عصبی احتمالا آزمایش های دیگر از جمله موارد زیر را انجام خواهند داد:
– تعادل و هماهنگی
– حس لامسه
– واکنش ها
– قدرت عضلانی، از جمله مقایسه یک سمت بدن با سمت دیگر برای بررسی تغییرات
درمان
در حال حاضر، درمانی ریشه‌کن کننده برای زوال عقل عروقی وجود ندارد زیرا راهی برای معکوس کردن آسیب وارده به مغز وجود ندارد. با این وجود، کنترل برخی عوامل خطر ممکن است به کند کردن یا توقف پیشرفت شرایط کمک کند.
یک برنامه درمانی معمول برای زوال عقل عروقی شامل اقداماتی برای مدیریت این شرایط و کنترل هر گونه عامل خطر می شود.
پزشک با فرد و خانواده وی برای ارائه یک برنامه درمانی شخصی سازی شده همکاری خواهد کرد.
درمان به طور معمول شامل مصرف دارو یا تراپی هایی برای درمان هر گونه بیماری قلبی‌عروقی زمینه ای می شود که ممکن است به کاهش خطر سکته مغزی یا رویدادهای ایسکمیک دیگر کمک کند. داروها می توانند به مدیریت برخی علائم، از جمله مشکلات حافظه کمک کنند.
مراقبت
پزشکان اغلب انجام اقداماتی برای مراقبت از سلامت فرد و کاهش عوامل خطر برای زوال عقل عروقی را توصیه خواهند کرد.
مراقبت خانگی و اقدامات پیشگیرانه حتی اگر فردی به زوال عقل عروقی مبتلا باشد، همچنان مفید هستند.
برخی از نکاتی که برای مدیریت زوال عقل عروقی می توان مد نظر قرار داد عبارتند از:
– ورزش منظم
– حفظ وزن سالم
– مصرف یک رژیم غذایی سالم
– حفظ فشار خون سالم
– کاهش کلسترول
– پرهیز یا ترک سیگار
– پرهیز یا محدود کردن مصرف الکل
– کنترل یا پیشگیری از دیابت
– کاهش سطوح استرس
پیش‌آگهی
پیش‌آگهی به عوامل مختلفی از جمله این که فرد تا چه اندازه به برنامه درمان خود و نکته های مراقبت خانگی ارائه شده از سوی پزشک متعهد باشد، بستگی دارد.
زوال عقل به طور کلی و زوال عقل عروقی پس از یک سکته مغزی می توانند طول عمر مورد انتظار یک فرد را کوتاه کنند. این شرایط برای هر فردی متفاوت است.
اقدامات درمانی و پیشگیری می توانند به افزایش طول عمر و کیفیت زندگی یک فرد کمک کنند.
